Γλυπτά Εθνικού Κήπου

Μέσα στον Εθνικό Κήπο υπάρχουν σήμερα έξι προτομές σημαντικών προσωπικοτήτων, οι οποίες τοποθετήθηκαν σταδιακά από το β’ μισό του 19ου αιώνα έως και τα μέσα του 20ου αιώνα.

• Ιωάννης Καποδίστριας (1776-1831). Γλύπτης: Ιωάννης Κόσσος (1822–1873). Έτος τοποθέτησης: 1866. Ο πρώτος Κυβερνήτης της Ελλάδας εικονίζεται μετωπικά, σε προτομή μεγαλύτερη του φυσικού μεγέθους, στα πρότυπα των απεικονίσεων των ρωμαίων αυτοκρατόρων, με ιμάτιο που δένει στον αριστερό ώμο με πόρπη. Το έργο διακρίνεται για τα καθαρά περιγράμματα και την ιδεαλιστική απόδοση της μορφής, η δε επιλογή του τύπου της προτομής και της υψηλής βάσης εντάσσονται στο πλαίσιο των κλασικιστικών και ιδεαλιστικών τάσεων που κυριαρχούν την περίοδο αυτή στη Δύση και επηρεάζουν το έργο του Κόσσου. Το γλυπτό ήταν δωρεά των φιλελλήνων της Ελβετίας, που ήθελαν να τιμήσουν τον Καποδίστρια, ο οποίος ως εκπρόσωπος της Ρωσίας είχε συμβάλλει στην ανεξαρτησία της Ελβετίας και στη δημιουργία του ομοσπονδιακού συστήματός της και για αυτό το λόγο είχε τιμηθεί το 1817 με την ελβετική υπηκοότητα.

• Ιωάννης Εϋνάρδος (Jean Gabriel Eynard) (1755-1863). Μαρμάρινη προτομή σε μαρμάρινη βάση. Γλύπτης: Ιωάννης Κόσσος. Έτος τοποθέτησης: 1866. Η προτομή του Εϋνάρδου είναι δωρεά της συζύγου του και έγινε από τον Κόσσο την ίδια περίοδο με την προτομή του Καποδίστρια. Εικονίζεται πάνω σε ψηλή μαρμάρινη στήλη, με στραμμένη ελαφρώς την κεφαλή προς τα δεξιά και πτυχωτό ιμάτιο. Ο Ελβετός τραπεζίτης Εϋνάρδος ήταν φιλέλληνας και προσωπικός φίλος του Καποδίστρια. Διέθεσε μεγάλα ποσά για την Επανάσταση του ‘21 και τον ελληνικό αγώνα ανεξαρτησίας, αλλά και για την αποπληρωμή των δανείων του νεοσύστατου κράτους. Ήταν ιδρυτής της Εθνικής Χρηματιστικής Τράπεζας, διάδοχο σχήμα της οποίας ήταν η Εθνική Τράπεζα.

• Διονύσιος Σολωμός (1798-1857). Μαρμάρινη προτομή σε μαρμάρινη στήλη. Γλύπτης: Θωμάς Θωμόπουλος. Έτος τοποθέτησης: 1925. Η προτομή αποτελεί δωρεά του Κώστα Ελευθερουδάκη, ο οποίος ανέθεσε την εκτέλεση του έργου στο Θωμόπουλο. Τα εγκαίνια έγιναν στις 30 Μαΐου 1925 από τον δήμαρχο Σπύρο Πάτση και το λόγο εκφώνησε ο Κωστής Παλαμάς, παρουσία ανθρώπων των γραμμάτων και των τεχνών και πολλών σχολείων. Ο Σολωμός αποδίδεται μετωπικά, με το χαρακτηριστικό φουντωτό μαλλί. Την όψη της μαρμάρινης στήλης κοσμεί διαγώνια φύλλο φοίνικα, που συμβολίζει τη δόξα του ποιητή. Το ανασήκωμα της κεφαλής προς τα άνω, η έκφραση του ποιητή και η απουσία οποιουδήποτε ενδυματολογικού στοιχείου απομακρύνουν το έργο από τα κλασικιστικά και ακαδημαϊκά πρότυπα και προσδίδουν πνευματικότητα και έντονη φόρτιση.

• Αριστοτέλης Βαλαωρίτης (1824-1879). Μαρμάρινη προτομή σε μαρμάρινη βάση. Γλύπτης: Φωκίων Ροκ (1886-1941). Έτος τοποθέτησης: 1926. Ο ποιητής εικονίζεται με έντονα τα προσωπογραφικά χαρακτηριστικά, τις μεγάλες φαβορίτες, το μουστάκι και τα πλούσια μαλλιά, με ύφος αυστηρό και το κεφάλι στραμμένο προς τα αριστερά. Φορά σακάκι με πέτο και πουκάμισο με παπιγιόν. Την προτομή δώρισε ο Κώστας Ελευθερουδάκης, όπως και αυτή του Σολωμού, και τα αποκαλυπτήρια έγιναν στις 21 Νοεμβρίου 1926, με ομιλίες επισήμων και την απαγγελία του ποιήματος του Βαλαωρίτη, Αγράμπελην.

• Σπύρος Φιλίσκος Σαμάρας (1862-1917). Μαρμάρινη προτομή σε μαρμάρινη βάση. Γλύπτης: Μιχάλης Τόμπρος (1889-1974). Έτος φιλοτέχνησης 1920. Ο κερκυραίος συνθέτης και δημιουργός του Ολυμπιακού Ύμνου (1895-1896), που ακούγεται κάθε φορά στους Ολυμπιακούς Αγώνες σε όλη την υφήλιο, αποδίδεται προσωπογραφικά, με παχύ μουστάκι και γένι, φορώντας πουκάμισο, γραβάτα και σακάκι. Είναι στραμμένος ελαφρά προς τα αριστερά και με το βλέμμα προς τα πάνω. Η βάση, παρόμοια με αυτή της προτομής του Σολωμού, φέρει στο κάτω τμήμα ανάγλυφη λύρα και δάφνες. Παρά τις δεσμεύσεις που υπάρχουν από τον τύπο του έργου, το γλυπτό διακρίνεται για τη ζωντάνια της έκφρασης και την πλαστική απόδοση των όγκων. Η προτομή αγοράστηκε από το Δήμο και είχε τοποθετηθεί το 1920 μπροστά από το Δημοτικό Θέατρο, όπου ο Σαμάρας παρουσίαζε τις δημιουργίες του. Στα αποκαλυπτήρια μίλησαν ο δήμαρχος Σπύρος Πάτσης και άλλοι αξιωματούχοι και ακολούθησε συναυλία με έργα του Σαμάρα. Μετά την κατεδάφιση του Θεάτρου η προτομή τοποθετήθηκε το 1940 μπροστά από την Εθνική Τράπεζα και στη συνέχεια στη σημερινή του θέση στον Κήπο.

• JeanMoreas (Ζαν Μορεάς) (1856-1910). Ορειχάλκινη προτομή σε μαρμάρινη βάση. Γλύπτης: AntoineBourdelle (1861-1929). Έτος τοποθέτησης 1963. Η προτομή του ποιητή JeanMoreas είναι δωρεά της συζύγου του ποιητή και της Ελληνογαλλικής Ένωσης Νέωνκαι τοποθετήθηκε στον Κήπο το 1963. Ο Ζαν Μορεάς καταγόταν από την Αθήνα και το πραγματικό του όνομα ήταν Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος. Έφυγε για σπουδές στο Παρίσι, όπου και έμεινε ως το τέλος της ζωής του, όπου συνδέθηκε φιλικά με τον Bourdelle. Καθώς το γλυπτό είναι μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας θεωρήθηκε σκόπιμη η απομάκρυνσή του από τον Κήπο και η επανέκθεσή του σε κλειστό χώρο, για λόγους ασφάλειας και προστασίας από τις περιβαλλοντικές φθορές. Το 2014 χυτεύθηκε ένα πιστό αντίγραφο, το οποίο τοποθετήθηκε στον Κήπο ενώ το πρωτότυπο εκτίθεται στη Δημοτική Πινακοθήκη. Ο Bourdelle είναι μαθητής του μεγάλου γλύπτη Rodin, με έντονες επιρροές στο έργο του από την ελληνική τέχνη της αρχαϊκής περιόδου. Συνέθεσε μνημειακές συνθέσεις, μυθολογικά θέματα, όπως ο Θνήσκων Κένταυρος, αντίγραφο του οποίου βρίσκεται έξω από την Εθνική Πινακοθήκη των Αθηνών, αλλά και μια σειρά από προτομές.